Gebelik ve alkol kullanm Gebelikte kullanlan alkol abortus (dusuk), olu dogum, bebekte gelisme geriligi, cesitli bas-yuz gelisim kusurlar ve zeka geriligi gibi istenmeyen durumlarn olusmasna neden olabilmektedir. Amerika ve diger baz gelismis ulkelerde zeka geriliginin belirlenebilen en onemli nedeni anne adaynn gebelikte alkol kullanmasdr. Bu ulkelerde anne adaylar arasnda alkolizmin yaygnlg ve bunun yarattg sonuclar ekonomik ve sosyal bir sorun olusturmus durumdadr. Su an icin ulkemizde anne adaylar arasnda alkol kullanm yaygn degildir ve bunun boyle kalmas toplumsal saglk acsndan cok onemlidir. Gebelik doneminde kullanlan alkolun bebekte istenmeyen durumlar olusturmas alnan alkol miktar ile dogru orantldr. Su anda elimizde gebelikte alnabilecek en dusuk alkol miktar ile ilgili bir veri olmadgndan anne adaylarna bu konudaki onerimiz gebeligin planlandg andan gebeligin sonuna kadar alkol kullanmamalardr. Halihazrda alkol kullanmakta olan anne adaylarnn da hemen simdi alkolu brakmalar bebeklerinin alkolden etkilenme riskini mutlaka azaltacaktr. Alkol alm hakknda genel bilgiler Alkol ya da kimyasal adyla etil alkolun guclu teratojen (bebekte anomali yaratan) etkilere sahip bir madde oldugu bilinmektedir. Bir bardak bira (%5 alkol), bir kadeh sarap (%10 alkol) ya da alkollu kokteylde (%10 alkol) yaklask 15 gram alkol bulunur. Alkol alma "alskanlg" gunluk 60-90 gram (1-1,5 litre bira esdegeri) alkolun duzenli olarak alnmas seklinde tarif edilebilir. Gunluk 120 gram ve uzeri (2 litre bira ve uzeri) alkolun duzenli olarak alnmas ise alkolizm olarak degerlendirilir. Gebelikte alnan alkolun bebek uzerindeki etkileri Alkol anne kanndan plasenta yoluyla direkt bebegin kanna gecer ve anne kanndaki miktarla esitlenir. Gebeligin erken donemlerinde alnan alkol direkt olarak embriyo uzerine olan etkisiyle dusuge, organ gelisimi doneminde hucreler uzerindeki etkileriyle cesitli organlarda gelisim kusurlarna, gebeligin ikinci trimesterinden itibaren hucre cogalmasnn hzl oldugu donemde hucrelerdeki toksik (zehirli) etkisiyle santral sinir sistemi hasarlarna neden olabilmektedir. Gebeligin her doneminde alkolun etkisine bagl olarak bebegin olme riski artar. Gunluk alnan alkol miktar arttkca bebekte istenmeyen durumlarn olusma riski dogrusal bir iliski icinde artar. Ancak gunluk alnabilecek miktar icin guvenli bir alt snr henuz belirlenmis degildir ve gelecekte de belirlenmesi ihtimal dahilinde gozukmemektedir. Gebelikte alnan alkol bebekte dusuk dogum tartsndan baslayan ve zeka geriligi gibi ciddi sekellere kadar uzanabilen bir spektrum uzerinde etkiler gosterebilir. Alkolun bebek uzerinde yarattg en ileri normal ds durum Fetal Alkol Sendromu olarak tanmlanr. Dunyada 1000 canl dogumdan ikisinde fetal alkol sendromu oldugu tahmin edilmektedir. Fetal alkol sendromu (FAS) Fetal alkol sendromu, bebegin dogmadan onceki donemde surekli ve yogun bir sekilde alkole maruz kalmas sonucu olusan belirtiler toplulugudur. Belirtiler ilk kez 1973 ylnda tanmlanms ve alkolik anne adaylarnn bebeklerinde gorulen bu ortak belirtiler bir sendrom olarak betimlenmeye baslamstr. Sendromun en belirgin ozellikleri bebekte intrauterin gelisme geriligi (bebek dogmadan once olusan gelisme geriligi), bebek buyudukce fark edilen gelisme geriligi, zeka geriligi, cesitli davrans bozukluklar ve normal ds yuz gorunumudur. Fetal alkol sendromlu cocuklarn tipik bir yuz gorunumleri vardr: en sk rastlanan bas-yuz kusurlar mikrosefali (basn ufak olmas), filtrum (ustdudak-burun aras oluk) yoklugu, ince ustdudak, yass burun kemeri, mikrognati (ufak cene), mikroftalmi (ufak gozler), ksa burun, gozkapaklarnn anormal sekilli olmasdr. Bunu dsnda kalp anomalileri, omurilik anomalileri, kol-bacak anomalileri, genital sistem ve bobrek anomalileri, kulak anomalileri, gogus kafesi sekil bozukluklar da sendromun bir parcas olarak gorulebilmektedir. Dogumda hicbir bulgu gostermeyen bebeklerde bile buyudukce gelisme geriligi barizlesebilmekte ve alkole bagl diger etkilerin gozlenmesi bebegin iki yasna geldigi doneme kadar gecikebilmektedir. Fetal alkol sendromlu bireyler yastlarndan daha ufak yapl, IQ seviyeleri daha dusuk, cesitli davrans bozukluklar (asr aktivite, dikkat toplayamama gibi) gosteren bireyler olarak yasamlarn surdururler. Alkol dozu ile bebekte istenmeyen durumlar arasndaki iliski Bebekte anomali yaratmak icin yeterli en az miktar belirlemek olanaksz olmasna karsn tum gebelik boyunca duzenli olarak gunluk 90 miligram alkole esdeger icki kullanan anne adaylarnda fetal alkol sendromu belirtileri gorulme riski onemli oranda artar. Bariz alkolik anne adaylarnn bebeklerinin yaklask %30-40'nda fetal alkol sendromu gorulmektedir. Gunde 2-3 bardak alkollu ickiyi duzenli olarak kullanan anne adaylarnn bebeklerinde bu oran %10'a duser. Fetal alkol sendromu tum gebelik boyunca ve ozellikle de gebeligin ikinci yarsndan itibaren yuksek miktarlarda alkol kullanan anne adaylarnn bebeklerinde daha sk gozlenmektedir. Hucrelerin hzla cogaldg gebeligin bu ikinci doneminde alkol hucreler uzerindeki toksik (zehirleyici) etkileri nedeniyle basta sinir sistemi olmak uzere diger organlarda gelisim bozukluklarna neden olmaktadr. Daha az miktarlarda alkol kullanan anne adaylarnda ise sendrom tumuyle ortaya ckmasa da fetal alkol etkileri (FAE) ad verilen sendromun daha hafif sekli ortaya ckabilir. Burada fetal alkol sendromunun belirtilerinin bir ksmnn olmamas, olanlarn da daha hafif olmas soz konusudur. Anne adaylarna oneriler Insanlarda alkol kullanm ve gebelik uzerine olan etkilerle ilgili calsma yaplamadgndan alkolun gebelikte bebek uzerindeki etkileri ancak hayvan deneyleriyle tahmin edilebilir. Hayvanlarda tek doz olarak verilen yuksek miktarda alkolun dusuk, gelisme geriligi ve bas ve yuz anomalileri gibi fetal alkol sendromunu andran etkiler yaptg gozlenmektedir. Bu calsmalarn insanlara tam olarak uyarlamaz olmasyla birlikte su an icin "sosyal" iciciligin (yani arada srada alkol almann) bile gebelik doneminde bebek uzerinde etkileri tam olarak bilinemediginden gebeliginizi planlandgz andan itibaren ve tum gebelik boyunca alkol kullanmndan kacnnz. Gebelik doneminde halihazrda alkol kullanmakta olan anne adaylarnn da alkolu hemen brakmalar gebelik haftasnn erkenligiyle dogru orantl bir sekilde bebeklerinin alkolden etkilenme riskini azaltacaktr.